Hallo allemaal,

Aan al het goede komt een eind. Een week geleden om nam ik afscheid van mijn Tanzaniaanse mini-familie, zat ik met een somber gezicht in de auto op weg naar het vliegveld en stapte ik in het vliegveld. Nu schrijf ik deze blog voor het eerst niet vanaf de bank in ons huis in Arusha, tussen de knuffels en met allemaal mensen om mij heen, maar in mijn eentje op een balkonnetje in de Pijp. Dat ik er een week geleden nog was voelt onwerkelijk: Arusha voelt letterlijk en figuurlijk heel ver weg, net als Nederland toen ik net was aangekomen in Arusha.

Blijvend verschil of helpende hand?

Jammer genoeg was er op de school paasvakantie, waardoor de jonge kinderen en alle kinderen en leraren van de dovenschool er niet waren en de oudere kinderen examens hadden. Liever had ik natuurlijk een goede laatste week gehad, waarin ik ook nog veel had kunnen doen en mijn project had kunnen afmaken. Nu had ik het gevoel dat ik de school deels onverrichter zaken achterliet. In de drie maanden die ik er gewerkt heb, is de school me toch meer dierbaar geworden dan ik dacht. Omdat ik de enige vrijwilliger was, voelde het als ‘mijn school’. Wanneer er andere blanken kwamen wilde ik die altijd zo snel mogelijk weer weg hebben, tot grote hilariteit van Bertha.

Donderdag was mijn laatste dag op de school. Na de lunch ging ik naar het lokaal van Form 4 om gedag te zeggen en nog wat chocolaatjes uit te delen. Ik had het niet verwacht, maar toen ik ze veel succes in hun verdere leven wenste, kreeg ik echt wel even een brok in mijn keel. Helemaal toen een van de jongens mij namens de klas 20.000 shilling (ongeveer 8 euro) gaf. Voor ons misschien niet veel, maar voor hen wel, en dat ze überhaupt de moeite hadden genomen om iets aan mij te geven vond ik al vertederend. Daarna nam ik afscheid van Samwel, de Engels leraar met wie ik deze maanden het meest heb samengewerkt. Als cadeau had ik een boekenstandaard gegeven (met dank aan Sabrine), omdat hij zo van literatuur en voorlezen hield. Daarnaast gaf ik hem de map waarin ik al mijn lesplannen, oefeningen en materialen had verzameld. Zo probeer ik toch nog iets van blijvende impact te hebben. Hij was er zo blij mee, hij kreeg zelfs tranen in zijn ogen. Na een uitgebreide fotosessie was het toch echt tijd om te gaan. Voor de laatste keer liep ik door de poort: asante na kwa heri, Meru School!

Als ik terugkijk op het vrijwilligerswerk dat ik heb gedaan, krijg ik een gemixt gevoel. Van de dovenschool weet ik zeker dat ze veel aan mij hebben gehad: er is meerdere malen gezegd dat ze zonder mij het environment project niet zo hadden kunnen doen. Natuurlijk geeft het een fijn gevoel dat ik daar nodig was. Aan de andere kant: ik heb het project dan wel voorbereid en gecoördineerd, maar dat is nu afgerond en klaar. Ik heb daar geen blijvende impact gehad. Dat is jammer, want een blijvend verschil maken zou volgens mij wel het doel van vrijwilligerswerk moeten zijn. Dat was wel mijn doel met Form 4. Ik wilde de leerlingen op deze manier leren hoe ze in het Engels moesten solliciteren, zodat ze kans maken op een betere baan bij een groot, internationaal bedrijf. Gaandeweg ontdekte ik een paar dingen. Ten eerste dat dit lastig zou worden, niet alleen omdat het niveau Engels lager was dan verwacht, maar ook omdat ze niet gewend waren aan de Europese manier van lesgeven en opdrachten, waardoor alles veel meer tijd kostte dan verwacht. Daarbij realiseerde ik mij een paar weken geleden iets. Ik was zo gewend te denken dat Engels de belangrijkste taal is en dat ze die nodig hebben voor hun latere leven, dat ik er geen moment bij stil heb gestaan of dat voor deze leerlingen ook gold. Een rondje “Wat wil je worden” gaf als antwoorden: dokter, verpleegster, voetballer, advocaat, rechter of zakenman/-vrouw. Op de laatste na geen beroepen waar je Engels voor nodig hebt in Tanzania. Ik moet bekennen dat ik door dit besef er bij sommige leerlingen minder op gebrand was dat ze de oefeningen correct deden. Een meisje met het Engels niveau van een eersteklasser dat verpleegster in een ziekenhuis in Arusha wil worden: wat heeft zij er in hemels aan een foutloze Engelse sollicitatiebrief te schrijven? Ik weet dus niet zo goed of ik met hen wel een blijvend verschil heb gemaakt. Natuurlijk hebben ze er wel wat aan gehad dat ik er was, al is het maar omdat hun woordenschat is uitgebreid en ze gewend zijn geraakt aan een andere uitspraak dan de Afrikaanse. Maar hoeveel er uiteindelijk in het Engels gaan solliciteren… Uiteindelijk denk ik dat je als vrijwilliger wel flink wat werk kan verzetten, en dat je nuttig kan zijn voor je project, maar dat je vrijwilligerswerk vooral voor je eigen ervaring moet doen. En zolang je je voor de 100% inzet op je project, hoeft daar niets mis mee te zijn. Ik ben in ieder geval dolblij dat ik voor vrijwilligerswerk heb gekozen bij deze school.

Dit was de laatste keer…

Eigenlijk stond mijn hele laatste week in het teken van laatste keren en afscheid nemen. Dat gevoel had ik ook heel sterk, dus ik probeerde extra van alles te genieten. Donderdag mijn laatste keer ViaVia: iedereen ging mee, we bleven tot half 5 en het was misschien wel de beste avond in Arusha. Als after-brunch voor de laatste keer naar Africafé (sap, omelet, friet en ijs) en daarna nog één keer voor souvenirtjes naar de Masaï markt, waar ze me inmiddels herkenden. Vanaf daar mijn laatste piki piki, van de Masaï markt snel (niks pole pole!) naar huis om de regen te vermijden. Zaterdag de hele dag bij het zwembad om nog zo bruin mogelijk te worden. Afscheid genomen van Bertha, die echt een vriendin was geworden, en toen op zijn Tanzaniaans naar huis: een volgepropte daladala waarin ik met een glimlach over iedereen heen gebogen stond. ’s Avonds met alle meiden mijn laatste mojito bij Zest drinken en toen mijn laatste avond in stijl bij Le Patio afgesloten.

En toen was het zondag… Omdat ik een stoel mee wilde nemen als tweede ruimbagage ja, een stoel – moest ik alles in een backpack en handbagagekoffer proppen. Dus werd de helft van de kleding een cadeautje voor Olivia of Maaike – na drie maanden dezelfde vier broeken, bloesjes en shirts ben je dolblij met iets anders – en alle toiletartikelen en medicijnen die ik nog over had liet ik ook achter. Om zes uur was het dan zover. Mijn koffers waren gepakt, en we zaten met zijn allen in de tuin om de laatste warme zonnestralen op te vangen. Het afscheid was heel gek: dit was echt mijn thuis geworden, en hoewel het een willekeurige groep mensen bij elkaar was, waren we heel hecht. Vooral afscheid nemen van Olivia en Maaike was moeilijk en emotioneel, omdat we bijna vanaf het begin samen waren en heel veel samen hebben meegemaakt. Toen we wegreden moest ik toch wat tranen wegvegen: met name het besef dat ik deze plek waarschijnlijk nooit meer terug zou zien, in ieder geval niet op deze manier, kwam hard aan.

Typisch Tanzaniaans afscheid

Op het vliegveld ging alles nog voor de laatste keer op zijn Tanzaniaans. Natuurlijk wist ik van tevoren dat het een risico was om een stoel mee te nemen. Toen ik ermee binnenkwam werd er al vreemd gekeken, en toen ik hem door het scanpoortje had geduwd werd ik tegengehouden en moest ik ‘wachten’. Na twintig minuten bleek dat er iemand met de piki piki ergens vandaan moest komen om te controleren of de huid op de stoel wel echt van koe was. Ondertussen tikte de klok door, en had ik nog maar een uur voordat mijn vlucht vertrok. Met een hoop tafadhali en gebluf mocht ik de stoel uiteindelijk inchecken. Opgelucht liep ik door naar de douane, waar ik vervolgens weer werd tegengehouden omdat ik een bepaald formulier niet had. Toen ik met het ingevulde formulier terugkwam bij de douanier, vroeg hij wanneer ik terug naar Tanzania kwam. Ik moest hem namelijk komen opzoeken, want hij hield van mij, nakupenda, hij wilde graag met mij trouwen en een kind van mij (maar slechts één hoor). Uiteindelijk mocht ik gaan, met de belofte in augustus weer terug te komen. Kortom: een waardig afscheid van Tanzania.

“Thuis” in Nederland?

Na een fijne nachtvlucht kwam ik maandagochtend aan in Nederland. Vanuit het raampje zag ik strak aangelegde bossen en akkers, rechte wegen vol met auto’s en heel veel bebouwing. Spontaan kreeg ik heimwee naar het ongerepte, ongeordende en weidse Tanzania. Dat gevoel heb ik eigenlijk na een week nog steeds. Natuurlijk was het leuk om familie en vrienden weer te zien, en natuurlijk zitten er leuke kanten aan terug zijn in Nederland: donkerbruine bollen met ham, crackers met kaas en beschuitjes met hagelslag, zelf koken, water uit de kraan drinken, uitgaan met een vriendin en op het fietsje door het Vondelpark terug. Maar ik weet voor het eerst precies wat er met ‘ontheemd’ wordt bedoeld. Wanneer ik rond liep in de stad toen ik net terug was, voelde het alsof alles in een versnelling hoger om mij heen gebeurde, maar ik er geen deel van uitmaakte. De eerste dagen zei ik consequent ‘thuis’ of ‘hier’ en ‘wij’ als ik het over Arusha en de mensen daar had. Natuurlijk went het wel, en voel ik me al weer een beetje thuis in Nederland. Maar als iemand me nu een vliegticket zou aanbieden om terug te gaan, zou ik dat zonder na te denken aannemen.

Het lijkt me duidelijk: ik heb een fantastische tijd gehad in Tanzania. Om in heerlijke clichés te vervallen: ik heb ontzettend veel geleerd, over Tanzania en over mezelf, en ik ben gegroeid als mens. Het feit dat ik me nu ontheemd voel in Nederland, geeft aan hoe zelfstandig ik ben geworden en dat ik dus prima in het buitenland kan aarden.

Dit was mijn laatste blog. Ik heb ervan genoten om mijn ervaringen met jullie te delen, en ik vond het heel erg leuk om jullie reacties te lezen en te merken dat mijn verhalen gevolgd en gewaardeerd werden.

Asante!

Anna